با توجه به آیه‏ى شریفه‏ى 200 سوره آل عمران (اى كسانى كه ایمان آورده‏اید ؛ صبر كنید، یكدیگر را به صبر وادار كنید و رابطه داشته باشید و از خدا بپرهیزید، شاید رستگار شوید)(1) خداى تعالى امر به ارتباط با امام زمان فرموده است؛ بنابراین با توجه به این آیه و روایات و پشتوانه‏ى عقل موظف به انجام آن هستیم. از طرف دیگر در برخى از روایات، از (ادعاى مشاهده و ارتباط) نهى شده است. بهترین و صریح‏ترین این روایات، آخرین نامه‏اى است كه امام زمان علیه السلام براى آخرین نائب خاصشان (على بن محمد سَمُرى) ارسال داشتند. در این نامه، امام پس از بیان مطالبى پیرامون غیبت كبرى، فرمودند: بزودى برخى از شیعیان، مشاهده و ارتباط با ما را ادعا مى‏كنند ؛ آگاه باشید! كسى كه قبل از خروج سفیانى و صیحه‏ى (آسمانى)، ادعاى مشاهده را نماید، دروغگو و افترازننده است. با توجه به این روایت و روایات دیگرى همچون روایاتى كه در آن به دیده نشدن امام زمان‏علیه السلام  در حج، مخفى بودن از دید مردم و... ارتباط با آن حضرت را منتفى دانسته است و مدعى ارتباط و مشاهده با حضرت‏علیه السلام را باید تكذیب نمود.

اینك پرسشى مطرح است كه منظور خداوند از ایجاد ارتباط، چه نوع ارتباطى است؟ و آن ارتباط مورد نهى روایات، چه نوع ارتباطى مى‏باشد كه مدعى آن كذاب و مفتر است و باید او را تكذیب نمود؟ براى اینكه بتوانیم انواع ارتباط در این برهه از زمان را بررسى كنیم، نیاز به ارائه‏ى دو مقدمه است تا با آن بتوانیم نتیجه‏اى كلى از بحث گرفته و بدین وسیله، انواع ارتباط با امام زمان‏علیه السلام در زمان غیبت كبرى را استنتاج نماییم.

 مقدمه اول

همان‏طور كه در مباحث گذشته (در بحث معناى ارتباط) بیان شد، با توجه به دلالت باب مفاعله بر دو جانبه بودن عمل، ارتباط با امام مهدى‏علیه السلام نیز به دو صورت متصوّر مى‏باشد؛ نخست اینكه ارتباط از جانب حضرت ولى عصر علیه السلام و با اراده‏ى ایشان صورت گیرد و دیگر اینكه ارتباط در ابتدا از جانب غیرامام عصرعلیه السلام ؛ یعنى مردم صورت پذیرد و به عبارت دیگر شروع این ارتباط از جانب ملاقات‏كنندگان باشد. 

مقدمه دوم

       با توجه به روش ارتباط امامان معصوم ‏علیهم السلام با عموم مردم در عصر خویش، ارتباط با آن انوار مقدسه را مى‏توان به دو ارتباط كلى تقسیم نمود:

          الف) ارتباط ظاهرى: كه این نوع ارتباط نیز خود به چند طریق صورت مى‏پذیرفته است:

          1. مشرف شدن به محضر آن بزرگواران و استفاده از آن انوار پاك با همین بدن ظاهرى .

          2. ارتباط به واسطه‏ى فرستادن سفیر و جانشین (نائب).

          3. ارتباط به واسطه‏ى ارسال توقیع (نامه) یا عریضه به سوى آن انوار پاك و بالعكس.

       ب) ارتباط روحى و معنوى: این نوع ارتباط نیز به سه صورت صورت مى‏پذیرفته است:

          1. ارتباط روحى در حالت طبیعى (غیر از سه حالت خواب، مكاشفه و مشاهده).

          2. مشاهده معصومان‏علیه السلام در دو عالم رۆیا و خواب.

          3. مشاهده و ارتباط با معصومان‏علیه السلام در عالم مكاشفه و مشاهده.

 خلاصه بحث :

 با توجه به مطالبى كه بیان شد، به امور زیر مى‏توان دست یافت:

       1. ارتباط منهى در روایات، همان ارتباط با امام زمان‏علیه السلام به مانند نایبان خاص آن حضرت مى‏باشد، كه با اراده خود و در هر زمانى خدمت آن حضرت مشرف شده و از مكان سكونت ایشان باخبر بودند.

       2. ارتباط جسمانى با امام زمان‏علیه السلام اگر از جانب آن بزرگوار و با اراده‏ى ایشان صورت پذیرد، ممكن و واقع نیز شده است.

       3. در عصر غیبت كبرى (با توجه به روایاتى كه در این باره به دست ما رسیده است)، امام زمان‏علیه السلام داراى موالى و خدمت‏گذارانى مى‏باشند كه آنان در برخى از موارد، حاجت‏هاى شیعیان متوسل را برآورده مى‏كنند.

پی نوشت ها:

1-      یا ایّهاالذین آمنوا اصبروا و صابروا و رابطوا و اتقوا الله، لعلَّكم تفلحون.

2-      از جمله‏ى این قضایا مى‏توان به ماجراى تكان دهنده‏ى (شیخ جعفر كاظمینى) اشاره نمود؛ بركات حضرت ولى عصر علیه السلام (خلاصه عبقرى الحسان)، 118.